حقوق بشر به زبان ساده

گردآوری و ترجمه: امیرغلامی

• مقدمه

• تاریخچه ی اعلامیه جهانی حقوق بشر

• اعلامیه جهانی حقوق بشر به زبان ساده

• نقض حقوق بشر

• وب سایت چند سازمان غیردولتی مدافع حقوق بشر

مقدمه

در دنیای امروز هر انسانی  حق دارد که از حقوق معینی برخوردار شود. به این حقوق حقوق بشر می گویند. شما می توانید از این حقوق انسانی  برخوردار شوید یعنی می توانید از حکومت کشورتان بخواهید که به حقوق بشری تان احترام بگذارد و آنها را برآورده کند. این حقوق برای حفاظت شما در مقابل ستم ها و  آسیب ها است که دیگران یا حکومت ممکن است به شما وارد بیاورند. این حقوق همچنین برای آن است تا بتوانیم به کمک دیگر  انسان ها  بشتابیم و زندگی شایسته و صلح آمیزی را برای همه ی بشریت تضمین کنیم.   

بسیاری از مردم چیزهایی در مورد حقوق خود می دانند. مثلاً می دانند که حق دارند در مقابل کاری که انجام می دهند مزد دریافت کنند یا حق رأی دارند. اما انسان ها حقوق دیگری هم دارند که ممکن است از آنها آگاه نباشند.  

هنگامی که مردم حقوق خود را نشناسند، امکان اینکه مورد تبعیض، بی عدالتی، خشونت، سرکوب و بردگی قرار گیرند بیشتر می شود.  

سازمان ملل متحد در پی سبعیت ها، کشتارها و ویرانگری های جنگ جهانی دوم، تأسیس شد و به زودی اعلامیه ی جهانی حقوق بشر را تدوین و منتشر کرد. هدف از تدوین این اعلامیه، ایجاد مبنایی مشترک برای حفظ حقوق همه ی افراد بشر بود تا همگان بتوانند از آزادی، عدالت و صلح برخوردار شوند.

تاریخچه ی اعلامیه جهانی حقوق بشر 

بعضی از ایده های حقوق بشر در ادیان و فلسفه ها یافت می شود. بسیاری از ادیان قوانینی دارند که می گوید چگونه باید با دیگران رفتار کرد. اما بیان دقیق، کامل و امروزی "حقوق بشر" در کتاب های مقدس دینی یافت نمی شود.  

ایده ی مدرن حقوق بشر محصول اندیشمندان دوران روشنگری است.  

در قرن شانزدهم میلادی برخی اندیشمندان اعلام کردند که همه ی افراد بشر حق دارند دین و رهبران سیاسی خود را خودشان انتخاب کنند. این اندیشه ها مثلاً در جریان جنگ داخلی انگلستان اهمیت یافت. پس از آن جنگ ها، فیلسوفی به نام جان لاک استدلال کرد که همه ی انسان ها باید از حقوق "آزادی، امنیت و مالکیت" برخوردار شوند.  لاک از نخستین کسانی بود که این حقوق را "حقوق بشر" نامید. این ایده ها همچنین در شکل گیری انقلاب های آمریکا و فرانسه در قرن هجدهم نقش مهمی ایفا کردند.  

در قرن نوزدهم، فیلسوف تأثیرگذاری به نام جان استوارت میل گفت که هر فردی  باید اختیار تن و ذهن خودش را داشته باشد. او سه نوع آزادی اصلی را برشمرد:

• آزادی بیان

• آزادی تشکل و تجمع

• آزادی عمل تا جایی که این آزادی آسیبی به دیگران وارد نکند (هر چند به نظر دیگران بد باشد)

 هگل هم فیلسوفی بود که درباره ی آزادی اراده سخن گفت. او همچنین به این پرسش پرداخت که چه چیزی باعث آزادی شخص می شود. او می اندیشید که شخص برای برخورداری از آزادی حقیقی باید روابط خاصی با دیگران داشته باشد یعنی باید بتواند: 

• بتواند مالک دارایی های خود باشد

• بتواند با دیگران قرارداد ببندد

• بتواند تعهد اخلاقی بدهد

• بتواند با هرکس که خواست زندگی کند

• از حمایت قانونی برخوردار شود

• بتواند در حکومت کشور خود نقش ایفا کند

یک نقطه عطف مهم در پیشبرد آرمان های حقوق بشر، تصویب اعلامیه ی جهانی حقوق بشر است. اعلامیه ی جهانی حقوق بشر در سال 1948 (1327 خورشیدی) توسط سازمان ملل متحد تدوین شد. خود سازمان ملل در سال 1945  و اندکی پس از پایان جنگ خانمانسوز جهانی دوم تأسیس شد. امروزه 192 کشور عضو سازمان ملل متحد هستند. چون هدف از تأسیس سازمان ملل متحد  پاسداری از صلح در جهان است، این سازمان کمیته ای به سرپرستی خانم اِلِنور روزولت را مأمور کرد تا "اعلامیه" ای در مورد حقوق انسان ها در سراسر جهان تدوین کند. این اعلامیه به نام "اعلامیه جهانی حقوق بشر" توسط مجمع عمومی سازمان ملل تصویب شد و به امضای کشورهای عضو سازمان ملل متحد درآمد. ایران نیز از نخستین امضا کنندگان این اعلامیه بود.

آشنایی با محتوای اعلامیه جهانی حقوق بشر

اعلامیه ی جهانی حقوق بشر حیطه ی وسیعی را در بر می گیرد. این اعلامیه ضمانت اجرایی ندارد اما مبنای بیش از 60 معاهده و میثاق جهانی است که بر روی هم استانداردهای جهانی حقوق بشر را تشکیل می دهند. از مهم ترین این میثاق ها می توان به "میثاق جهانی حقوق مدنی و سیاسی" و نیز "میثاق جهانی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی" اشاره کرد.  

اعلامیه جهانی حقوق بشر شامل 30 ماده است که بیان خلاصه ی آنها را در زیر می خوانیم:

1. همه ی ما انسان ها آزاد و برابر هستیم. ما آزاد زاده می شویم. هر یک از ما می تواند عقاید و اندیشه های خود را آزادانه انتخاب کند. حکومت ها باید با همگی ما باید به طور یکسان رفتار کنند.

2. تبعیض قائل نشوید. این حقوق متعلق به همه ی انسان ها، فارغ از جنس، نژاد، ملیت، قومیت و اعتقادات است.

3. همه حق زندگی دارند. همه ی ما حق داریم از زندگی آزادانه و امن برخوردار شویم.

4. هیچ کس حق ندارد دیگری را به بردگی بگیرد.

5. هیچ کس حق ندارد دیگری را شکنجه کند.

6. همه ی ما حق داریم از حمایت قانون برخوردار شویم. من هم به  قدر تو انسان هستم!

7. همه باید برابر قانون برابر باشند. قانون باید برای همه به یکسان و منصفانه اجرا شود.

8. همه ی ما حق داریم وقتی مورد ظلم قرار گرفتیم به دادگاه شکایت کنیم.

9. هیچ کس حق ندارد  ما را بی دلیل زندانی یا تبعید کند.

10. محاکمه باید علنی و منصفانه باشد.  هیئت منصفه ی دادگاه نباید تبعیض آمیز عمل کنند.

11. اصل بر برائت است. همه ی ما  بیگناه هستیم، مگر اینکه جرم مان در دادگاه به اثبات رسیده باشد.

12. هر کسی حق دارد که حیطه ی خصوصی داشته باشد و در این حیطه کاملاً ایمن و آزاد باشد. کسی حق ندارد برای ما تعیین تکلیف کند که در خلوت خود باید چگونه عمل کنیم. هیچ کس حق ندارد بدون دلایل موجه قانونی به خانه ی ما بریزد، نامه های ما را بخواند یا به شیوه های دیگر به حیطه ی خصوصی ما تجاوز کند.

13. هر کسی حق جابجایی دارد. همه ی ما حق داریم درون کشور خود هرجا که می خواهیم زندگی یا سفر کنیم.

14. هر کسی حق دارد اگر مورد  آزار و آسیب حکومت کشور خود قرار گرفت از کشوری دیگر درخواست پناهندگی کند.

15. هر کسی حق دارد تابعیت کشوری را داشته باشد. هیچ کس را نمی توان از حقوق شهروندی اش محروم کرد.

16. هر کسی حق دارد ازدواج کند و تشکیل خانواده بدهد. مردان و زنان باید در ازدواج و طلاق حقوق برابر داشته باشند.

17. هر کسی حق مالکیت دارد. هر کسی حق دارد اموال خود را حفظ کند یا آن را به دیگران بدهد. اموال هیچ کس را نباید بدون دلیل قانونی تصاحب کرد.

18.  آزادی اندیشه: همگی ما حق داریم دین یا باورهایمان را خودمان انتخاب کنیم یا تغییر دهیم.

19. آزادی بیان: هرکسی حق دارد بدون ترس و واهمه  باورهای خود را به هر شیوه ای که می پسندند بیان کند.

20. آزادی تشکّل و تجمع: همگی ما حق داریم گروه تشکیل دهیم و با دوستان و همفکران خود گردهم آیی های صلح آمیز داشته باشیم. هیچ کس حق ندارد به زور ما را عضو گروه یا دسته ای کند.

21. حق دموکراسی: همگی ما حق داریم حکومتی دموکراتیک داشته باشیم و در امور کشور خود نقش داشته باشیم. هر فرد بالغی حق رأی دارد.

22. حق تأمین اجتماعی: همگی ما حق داریم از خوراک و پوشاک، بهداشت، مسکن و آموزش و مزایای بازنشستگی برخوردار شویم.

23. حقوق کارگران: هر شخص بالغی حق دارد شغلی داشته باشد، حقوق منصفانه دریافت کند. کارگران حق دارند  برای دفاع از حقوق خود اتحادیه کارگری تشکیل دهند.

24. حق استراحت و تفریح: همه ی افراد شاغل حق دارند از تعطیلات و مرخصی با حقوق برخوردار شوند.

25. حق غذا و سرپناه: همگی ما حق داریم از زندگی شایسته ای برخوردار باشیم. مادران و کودکان، سالمندان، ازکارافتادگان، معلولان و همه ی کسانی که نیازمند یاری هستند، باید از حمایت های اجتماعی برخوردار شوند.

26. حق آموزش: تحصیل یک حق است.  تحصیلات ابتدایی باید برای همگان فراهم و رایگان باشد.

27. حقوق معنوی و کپی رایت: مؤلفان، نویسندگان و همه ی آفرینندگان آثار فرهنگی وعلمی حق دارند انحصار نشر آثار خود را داشته باشند و از مزایای آن برخوردار شوند. کسی حق ندارد اثر مؤلفی را بی اجازه غصب یا منتشر کند.

28. جهانی آزاد و منصفانه: جهان باید چنان باشد که همگان بتوانند در کشور خود  از حقوق و آزادی های ذکر شده در این اعلامیه برخوردار شوند.

29. مسئولیت ما: همه ی ما نسبت به بقیه ی مردم وظایفی داریم، و باید حقوق و آزادی های دیگران را محترم بشماریم.

30. کسی حق ندارد ما را از هیچ یک از این حقوق و آزادی ها محروم کند.

نقض حقوق بشر

نقض حقوق بشر به معنای زیر پا گذاشتن یا نادیده گرفتن حق بشر است. هنگامی می گویند حقوق بشری کسی نقض شده که به فرد یا گروه آسیب یا ضرری وارد شود به طوری که حقوق بشری او زیرپا گذاشته شود.  

به عنوان نمونه هایی از نقض حقوق بشر می توان این موارد را مثال زد:

• شخص به خاطر اینکه در مخالفت با حکومت حرف زده یا عمل صلح آمیزی انجام داده، زندانی شود .

• خانه ی کسی را مصادره به این خاطر که آن شخص تابع کشور دیگری است مصادره شود.

• یک شهروند به این عنوان که کار "خطا"یی انجام داده از رأی دادن یا ابراز عقیده منع شود.

• اینکه شخص مورد آزار و خشونت قرار گیرد شود، چون عقاید او مخالف عقاید رسمی حکومت است.

• اینکه شخصی به خاطر تشکیل اتحادیه ی کارگری زندانی شود

• اینکه انسانی به خاطر زن بودن از حق طلاق محروم شود

به نظر بسیاری از افراد،  گروه ها و کشورها، رعایت حقوق بشر بسیار مهم است. اما همه ی حکومت های جهان حقوق بشر را به طور کامل قبول ندارند یا اجرا نمی کنند. وقتی مخالفان حقوق بشر قدرت داشته باشند می توانند آسیب های فراوانی به مردم وارد کنند. حتی اگر این مخالفان حقوق بشر قدرت هم نداشته باشند می توانند حقوق بشری دیگران را نقض کنند. افراد بسیاری هم هستند که برای دفاع از حقوق بشر و پیشبرد آن تلاش می کنند. به این افراد "فعالان حقوق بشر" گفته می شود. بعضی از سازمان های مدافع حقوق بشر وابسته به دولت ها یا سازمان ملل هستند.  امروزه فعالان حقوق بشر در سازمان های غیردولتی بسیاری متشکل شده اند.

وب سایت چند سازمان غیردولتی مدافع حقوق بشر 

ایران اس. او. اس

عفو بین الملل  (Amnesty International)

ناظران حقوق بشر، بخش فارسی (Human Rights Watch)  

 گزارشگران بدون مرز، بخش فارسی ( Reporters sans frontières)

 ---------------------------------------------------------

منابع بیشتر درباره حقوق بشر