به طور خلاصه، بنا بر آموزه ماتریالیسم هر آنچه که هست مادی است و اموری مانند حالات ذهنی نیز به امور مادی تحویل پذیر هستند.

ماتریالیسم  اغلب به عنوان آموزه ای سراسر خردگرا انگاشته می شود. به ویژه متفکران مذهبی و مارکسیست چنین دیدگاهی نسبت به ماتریالیسم دارند. اغلب ماتریالیسم در تقابل با دوگانه انگاری (= دوآلیسم، یعنی قول به وجود جوهر روحانی علاوه بر جوهر جسمانی)، فنومنالیسم (پدیدارگرایی)، ایدآلیسم و جاندارانگاری (جاندار دانستن تمامی موجودات) قرار داده می شود.

ازنظر مارکسیست ها، ماتریالیسم مبنای فهم تاریخ است. در این رویکرد جهان تجربی و عینی انسان های حقیقی (عمل یا پراکسیس) و دلایل طبیعی ایجاد سازمان های بشری، زیربنای فهم پدیده های بشری تاکید است. در این دیدگاه اندیشه ها و گفتار های ذهن گرا (سوبژکتیو) تنها از طریق عمل بر روند تاریخی تاثیر می نهند.

ماتریالیسم همچنین به عنوان لقبی تحقیرآمیز برای توصیف شیوه ای از زندگی که به جای اعتلای اخلاقی به دنبال مال، پول و امور عینی است نیز استعمال می شود.

 تعریف ماده در ماتریالیسم فلسفی مدرن کلیه هستومند های(=موجودات) نظری علوم فیزیکی مانند انرژی، نیرو و انحنای فضا را نیز در بر می گیرد.

 تاریخچه ماتریالیسم

برخی متفکران یونان باستان مانند پارمنیدس، اپیکور و حتی ارسطو الهام بخش ماتریالیست های متاخر بوده اند. بعدها توماس هابز و پیِر گاساندی مدافع سنت ماتریالیسم شدند که در تقابل با آرای فلسفی رنه دکارت قرار داشت.دکارت بر آن بود که می توان علوم طبیعی را بر پایه ی دوگانه انگاری ذهن و ماده بنا کرد. بعد ها ماتریالیست هایی مانند دیدرو و دیگر متفکران روشنگری فرانسوی در اشاعه این آموزه کوشیدند. در آلمان نیز سپس تر لودویگ فویر باخ، کارل مارکس و فردریش انگلس دیالکتیک ایدآلیستی هگل راوارونه کردند و ماتریالیسمی را پیش نهادند که مبنای آن تغییرات کمّی و کیفی مادی بود که آن را ماتریالیسم دیالکتیک نام نهادند و در این کوشش از سنت تاریخی ماتریالیسم بهره گرفتند.