|
کتاب "لائیسیته چیست؟" > بخش پنجم | |
|
فرایند رهایش جوامع اروپای غربی از تغلب سیاسی و معنوی كلیسا و دین، و نه البته از نقش و نفوذ و كاركرد مذهب، روح باوری و مانند آن ها كه همواره در جامعه ادامه دارند، محصول تاریخ هر كشور از لحاظ شرایط تحول سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، دینی و غیره است و در نتیجه بسی متنوع و متفاوت می باشد. نمونه ی فرانسوی لائیسیته، همان طور كه پیشتر نوشتیم (رجوع كنید به گفتار چهارم در باره ی لائیسیته در فرانسه)، تا حدی یك استثنا به شمار می آید. به عنوان مثال، فرانسه تنها كشور اروپایی است كه در مدارس دولتی اش هیچ گونه آموزش مذهبی وجود ندارد. در همین رابطه، قانون گذاری در باره ی منع حجاب اسلامی در مدارس دولتی فرانسه كه اخیراً از طرف مجلس ملی این كشور انجام گرفت، در سایر كشورهای اروپایی كه فرایند سكولاریزاسیون (و نه لائیسیزاسیون) را طی كرده اند، غیر قابل تصور می باشد. با دور شدن كشورهایی چون ایتالیا و اسپانیا از «منطق لائیسیزاسیون»، می توان گفت كه فرایند اصلی در اروپای غربی، فرایند كشور های دارای سنت پروتستان و یا كشور های چند مذهبی یعنی پیروی از «منطق سكولاریزاسیون» است. وجوه افتراق و اتفاقِ این دو پدیدار و منطق را بررسی های مشخص ما در دو گفتار پیشین و كنونی آشكارا نشان می دهند. در یك جا، «منطق لائیسیزاسیون»، جدایی دو نهاد، عدم مداخله ی آن ها در امور یك دیگر از جمله عدم دخالت كلیساها و ادیان در نهاد های بخش عمومی (دولتی) و بی طرفی دولت در رابطه با مذاهب، مطرح است. در این جا، وجود یك دستگاه متمركز، مقتدر و سلسله مراتبی چون كلیسای كاتولیك، مقاومت این نهاد در متحول كردن و انطباق دادن خود با جهان متحول و سرانجام اقتدار طلبی و سرسختی این قدرتِ معنوی فرا ملی در هدایت و كنترل دولت و جامعه، منتهی به عروج یك جنبشِ كمابیش رادیكالِ ضد كلِریكالی (ضد روحانیت یا كلیسا سالاری) و در نتیجه برقراری لائیسیته به طور بك طرفه از جانب دولتِ متكی بر جنبش لائیك، به معنای هم فرایند و هم تحقق «جدایی دولت و كلیساها» می گردد. در جای دیگر، «منطق سكولاریزاسیون»، تحولِ هم زمانی و متاثر از هم و توام باهمِ دولت – كلیسا - جامعه، به ویژه رفرم كلیسا و دین، منجر به «تهی شدن» اقتدار و تغلب كلیسا و دین می گردد. در این جا، نه «جدایی» و «ضد كلریكالیسم»، بلكه همكاری و تبانی دولت و كلیسا ( و بطور مشخص كلیسای پروتستان) انجام می پذیرد. از یكسو، كلیسای رِفُرمه استقلال و اتوریته سیاسی نهاد دولت را می پذیرد و از آن تبعیت می كند. از سوی دیگر، دولت، در عین حفظ بی طرفی، امتیازاتی برای كلیسا قایل می شود، در قانون اساسی خود «كلیسای ملی» یا «دین اكثریت مردم» را به این عنوان به رسمیت می شناسد، با این نهاد وارد تقسیم كار مشترك می شود و كلیساها را در امور بخش عمومی (دولتی) مشاركت می دهد. با ورود ده كشور اروپای شرقی، از جمله لهستان، به اتحادیه ی اروپا در ماه ژوئن 2004، وزن كشور های مشمول منطق سكولاریزاسیون در این مجموعه باز هم بیشتر می گردد. نمونه ی بارز آن، نامه ای است كه اخیراً، به مناسبت طرح قانون اساسی اتحادیه اروپای بزرگ (شامل 25 كشور)، هفت كشور عضو این اتحادیه (ایتالیا، لیتوانی، مالت، لهستان، پرتغال، جمهوری چك و اسلوواكی) خطاب به دیگر اعضا نوشته اند و در آن جا خواسته اند كه قانون اساسی باید "با صراحت" به "ریشه های مسیحی" اروپا اشاره كند. بدین سان، پس از گذشت دویست و پانزده سال از انقلاب فرانسه و آغاز جدایی دولت و دین در اروپا، همواره شاهد آن هستیم كه پیكار لائیك و مبارزه برای لائیسیته در این سرزمین چالشی است كه به سرانجام نرسیده و هم چنان امروزی است.
كتاب نامه ی مختصر در باره ی موضوع گفتار پنجم (به زبان فرنسه)
1- Champion Françoise, Entre laïcisation et sécularisation, Des rapports Eglise-Etat dans l’Europe Communautaire, Le Débat, N° 77, novembre-décembre 1993. 2- Champion Françoise, Les rapports Eglise-Etat dans les pays européens de tradition protestante et de tradition catholique. Social compass, décembre 1993. 3- Bauderot Jean, La laïcité française et l’Europe, Philosophie politique, N° 4,1993. 4- Bauderot Jean, Religion et laïcité dans l’Europe des douze, Paris, Syros, 1994. 5- Barbier Maurice, La laïcité, L’Harmattan, 1995. 6- Haarscher Guy, La laïcité, Que sais-je?. 7- Costa-Lascaux Jacqueline, Les trois âges de la laïcité, Hachette. 8- Pena-Ruiz Henri, Qu’est-ce-que la la¨cité, Gallimard. 9- Pietri Gaston, La laïcité est une idée neuve en Europe, sur site internet. 10- Institut d’étude des religions et de la laïcité, Pluralisme religieux et laïcités dans l’Union européenne, Bruxelles, Colloque, 1994. 11- Messner Francis, Liberté religieuse, neutralité et coordination entre les Etats et les Eglises: l’exemple de la République fédérale d’Allemagne, Le Supplément N° 175, décembre 1990. 12- Nipperdey Thomas, Réflexions sur l’histoire allemande, Paris, Gallimard,1990. 13- Gimenez de Carvajal José, La sortie d’un catholicisme d’Etat en Espagne, Le Supplément, N°175, décembre1990. 14- Becarud Jean, Eglise et politique dans l’après franquisme (1975-1978), Pouvoirs, N° 8, 1979. 15- Jemolo Arturo Carlo, L’Eglise et l’Etat en Italie du Risorgimento à nos jours, Seuil, 1960. 16- Margiotta Broglio Francesco, Vers une séparation contractuelle, le nouveau régime des cultes en Italie. Le Supplément, N° 175, décembre 1990. 17- Hasquin Hervé, Histoire de la laïcité, principalement en Belgique, Bruxelles, La Renaissance du livre, 1979. 18- Ester Peter, Halmann Loek, Les piliers hollandais, Projet, N° 255,1991. 19- De Voogd Christophe, Histoire des Pays-Bas, Paris, Hatier, 1992. 20- Bedarida François, La société anglaise du milieu du 19 éme siècle à nos jours, Seuil, 1990. 21- Martin David, A General Theory of Secularisation, Oxford, Blackweoll, 1978. 22- Paris David, Les rapports entre l’Eglise et l’Etat en République d’Irlande, Raison présente N° 94, 1990. 23- Picard Anne, De la confessionnalité au sécularisme: le processus de sécularisation et ses enjeux dans la République d’Irlande des années, sur site Internet: www.uhb.fr/langues/cei/ap1.htm. 24- Vlachos Georges, Constitution à l’étude du problème des rapports de l’Eglise et de l’Etat du point de vue orthodoxe, Annuaire scientifique de la Faculté de théologie de l’Université d’Athènes, 1972. 25- Svoronos Nicolas, Histoire de la Grèce moderne, Paris, PUF, 1980. 26- Mouvement Europe et Laïcité, Site internent: www.europe-et-laïcité.org. 27- Le site d’information suer la laïcité, www.laic.info
ادامه >> "لائیسیته" و "سکولاریسم"، نقدی بر نظریه پردازی های ایرانی
|
آن چیست كه « لائیسیته » می نامند؟ لائیسیته و سكولاریسم: دو پدیدار و منطق متفاوت كشور های كاتولیك - منطق لائیسیزاسیون
كشور های پروتستان - منطق سكولاریزاسیون
كشور هایی كه با مساله ی ملی رو به رو بوده اند یونان
جمع بندی و کتاب نامه
"لائیسیته" و "سکولاریسم"، نقدی بر نظریه پردازی های ایرانی
|