|
تعریف بیخدایی در آثار آزاداندیشان اولیه |
|
جنبش آزاداندیشی (Freethought Movement)چگونه بیخدایی را تعریف می کند؟
در چند قرن اخیر آزاداندیشان و بیخدا ها تعاریف کم و بیش مشابهی از بیخدایی ارائه داده اند. اگرچه تأکید برخی صرفاً بر جنبه ی "قوی" بیخدایی بوده است، اما عده ی بسیار بیشتری میان بیخدایی "ضعیف" و "قوی" تمایز نهاده اند. در اینجا چند تا از تعاریف بیخدایی که توسط بی باوران و آزاداندیشان ابتدای قرن بیستم و پیش از آن ارئه شده، ذکر می گردد.
پُل هنری هولباخ: (Paul Henri Holbach) او در سال 1772 کتابی با عنوان نظام طبیعت نوشت که چه بسا نخستین کتابی باشد که آشکارا از موضع بیخدای دفاع میکند. در کتاب دیگرش، به نام دریافت درست، نوشت که "همه ی کودکان بیخدا هستند، زیرا ایده ای از خدا ندارند." این جمله تنها هنگامی معنا می یابد که واژه ی "بیخدایی" شامل معنایی منفعل باشد، یعنی به معنای انکار صریح وجود خدایان نباشد.
چارلز بردلا: (Charles Bradlaugh) او یکی از بیخدا ها و آزاداندیشان سرشناس قرن نوزدهم انگلستان است. برادلاف در سال 1876 کتابی با عنوان کتاب راهنمای آزاداندیشان نگاشت. او در این کتاب می نویسد:
بیخدا فاقد خداست. معتقد به هیچ خدایی نیست. بیخدا نمی گوید که هیچ خدایی وجود ندارد، بلکه می گوید "نمی دانم منظورت از خدا چیست. من فاقد ایده ی خدا هستم. واژه ی خدا نزد من صوتی است که هیچ معنای ایجابی روشن و واضحی ندارد. من منکر خدا نیستم، زیرا نمی توانم چیزی را منکر شوم که هیچ تصوری از آن ندارم، و تصور آن نزد معتقدانش چنان ناقص است که نمی توانند آن را برایم تعریف کنند.
آنی بِزانت : (Annie Besant) او پیش از اینکه عارف شود، یکی از معروف ترین بیخدا های انگلستان و مدافعان بیخدایی بود. در سال 1877 کتاب انجیل بیخدایی را نگاشت، و در آن نوشت: موضع بیخدا، موضعی روشن و معقول است. من چیزی از خدا نمی دانم و لذا به او یا آن باور ندارم. چیزی هم که شما در مورد خدا می گویید متناقض و لذا باورنکردنی است. من "خدا" را که برایم لفظی ناآشنا است منکر نمی شوم. من خدای شما را منکر می شوم که یک موجود ناممکن است. من فاقد خدا هستم. او تصریح می کند که چگونه بیخدا می تواند منکر خدایان مشخص و معینی باشد، بدون اینکه ضرورتاً همه ی خدایان ممکن را منکر شود – موضعی که اغلب بیخدا های امروزی نیز بر آنند.
چارلز ساوث وِل: (Charles Southwell) او یک بیخدا فعال و فاش گو بود که نخستین مجله ی ادواری بیخدای انگلستان را منتشر نمود. من شخصاً به تعریف او از بیخدایی دست پیدا نکردم اما جِ.ام. روبرتسون، تاریخ نگار جنبش آزاداندیشی، تعریف او از بیخدایی را چنین بیان می کند: سروش دانایی کوشید راهی منطقی برای ردّ تئیسم بیابد، و پیامد آن واژه ی سلبی "بیخدایی" بود، که برخلاف تبلیغات دین مداران، به معنی "نفی وجود خدا" نیست. بلکه مؤید آن است که خدا واژه ایست حاکی از وجود موجودی خیالی که انسان در ذهن خود و مطابق خصال خود آفریده و جامه ی هیچ تعریفی بر قامتش نمی برازد. سروش حتی نگفت "خدایی وجود ندارد"؛ چرا که صعوبت اثبات هر گونه خدایی بر گرده ی تئیست است، که نمی تواند تعریف همسازی از خدایش ارائه دهد.
جی. دبلیو فوت : (G.W.Foote) این نویسنده ی پرکار در زمینه ی بیخدایی و ویراستار مجله ی آزاداندیش (Freethinker) در کتاب اگنوستیسیم چیست؟ (1902) می نویسد: "یک بیخدا را به من نشان دهید که منکر وجود خدا باشد... از جهت ریشه شناسی لغات، و از لحاظ فلسفی، بیخدا کسی است که خدایی ندارد. این درست همان معنای "اَ" پیش از "تئیست" است.
چاپمن کوهن: (Chapamn Cohen) رئیس انجمل ملی سکولار بریتانیا و نویسنده ی چندین کتاب در مورد بیخدایی و آزاداندیشی، در کتابش با عنوان خدا و طرح (Deity and Design) می نویسد: بیخدایی، فقدان باور به وجود خدا، یک پدیده ی کاملاً متأخر در تاریخ بشر است. او در جایی دیگر می گوید: اگر کسی به خدایی باور داشته باشد، تئیست است. اگر به خدایی باور نداشته باشد، اَ-تئیست است – یعنی فاقد آن باور است. تمایز میان بیخدا و تئیست فقط و فقط همین است که آیا شخص دارای باور به خدا هست یا نه.
دیگران ادوارد رویل در توصیف "بیخدایی سلبی" آزاداندیشان قرن نوزدهمی مانند کارلایل، ساوث وِل، کوپر و هالی اوک می نویسد: این قسم بیخدایی، در پی اثبات این نیست که خدایی وجود ندارد، ... برعکس، ساوث ول همواره زحمت اثبات را بر عهده ی کسانی می داند که وجود خدا را تأیید می کنند و هالی اوک هم خود را تنها بدین معنا بیخدا می خواند که نمی تواند مدعا های کلیسا را باور کند. آنها خشنودند که نشان دهند که مفهوم مسیحی از فراطبیعت بی معناست، برهان های حامی آن غیرمنطقی اند، و راز و رمز کیهان را، تا بدانجا که می توان تبیین کرد، می توان در قالب مادّی توضیح داد.
|